Sakarya Meydan Muharebesinin Sonuçları

• Avrupalı devletler karşısında 1683’teki II.Viyana kuşatmasından beri süregelen geri çekilme Sakarya zaferi ile sona ermiştir.

• Sakarya savaşı Türk ordusu adına Kurtuluş savaşındaki son savunma savaşı olmuştur.Türk ordusu bu savaştan sonra taarruza geçmiştir.

• Azerbaycan Gürcistan ve Ermenistan devletleriyle 13 Ekim 1921’de Kars antlaşması imzalanmış böylece Kafkas sınırımız kesinlik kazanmıştır.

• İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılıkları artmıştır.Bunun sonucu olarak Fransa ile 20 ekim 1921’de Ankara antlaşması imzalanmıştır.

• 22 Ekim 1921’de İngiltere ile “esir değişimi antlaşması” imzalanmıştır.uluslar arası eşitlik ilkesine uygun bir şekilde imzalanan bu antlaşmayla daha önce Malta’ya sürgün edilmiş olan Türk esirleri Anavatan’a dönmeleri sağlanmıştır.2 Ocak 1922’de Ukrayna ile “Dostluk” antlaşması imzalanmıştır.

• II.İnönü savaşı sonrasında başlayan İtalyan ordusunun Anadolu’dan çekilmesi Sakarya Muharebesinden sonra tamamlanmıştır.

• Mustafa kemal Paşaya TBMM tarafından Gazilik unvanı ile “mareşallik” rütbesi verilmiştir.

• Yunan ordusu itilaf devletlerinden aldığı desteği kaybetmiştir.

• İtilaf devletleri TBMM’ye barış yapma teklifinde bulunmuşlar fakat TBMM misak-ı milliye uymayan bu teklifi imzalamayı kabul etmemiştir.

• Sakarya savaşından sonra yaklaşık bir yıl boyunca yunan ordusuyla büyük bir savaş yapılmamıştır.Türk ordusu bu zaman dilimini çok iyi değerlendirerek tekalif-i Milliye emirlerini bütün yurt çapında uygulayarak ordunun taarruz gücüne kavuşmasını sağlamıştır.

• Yunan ordusu Sakarya savaşından sonra yeni bir saldırı yapmaktan vazgeçmiştir.Ele geçirmiş olduğu yerleri kaybetmemek amacıyla savunma önlemleri almaya başlamıştır.

Ankara antlaşması(20 Ekim 1921)

Güneydoğu Anadolu’da Kuvay-ı Milliye güçlerine karşı üstünlük sağlayamayan Fransa Sakarya savaşının Türk ordusu tarafından kazanılması üzerime TBMM ile Ankara antlaşmasını imzalamıştır.

Ankara antlaşmasını bazı maddeleri şunlardır:

• Bu antlaşma ile iki taraf arasındaki silahlı çatışmalar sona erecektir.

• İki tarafta karşılıklı olarak ellerindeki esirleri serbest bırakacaktır.

• Hatay(Antakya) ve İskenderun özerklik verilmesi koşuluyla Fransa yönetimindeki Suriye’ye bırakılacaktır.

Antlaşmanın Önemi:

• Güney cephesi kapanmıştır. Buradaki birlikler batı cephesine aktarılmıştır.

• Fransa TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk itilaf devleti olmuştur.

• İtilaf devletleri arasındaki fikir ayrılıkları daha da artmıştır.Bu durum Anadolu’daki direniş gücünü artırmıştır.

• Hatay’ın Fransa yönetimindeki Suriye’ye bırakılmasıyla Misak-ı Milli’den ikinci taviz verilmiştir.

İtilaf Devletlerinin Barış Teklifleri

Türk ordusunun Sakarya Muharebesinde başarılı olması Yunanistan dışındaki diğer İtilaf devletlerini de tedirgin etmiştir.Türk ordusunun daha da üstün duruma geçmesi İtilaf devletlerinin yapmayı düşündüğü barış antlaşmasını tehlikeye düşürecekti.Bu nedenle İtilaf devletleri Türk ve Yunan Hükümetlerine ateşkes yapmaları teklifinde bulunmuştur.Bu teklif zaten zor durumda olan Yunan hükümeti tarafından hemen kabul edildi.Türk hükümeti ise tam bağımsızlığı sağlamak istediğini belirterek teklifi reddetmiştir.

TBMM’ye sunulan ateşkes önerisinde şu temel esaslar yer almıştı:

• Türk ve Yunan orduları arasındaki silahlı çatışmalar sona erecek ve iki taraf arasında tarafsız bir bölge oluşturulacak

• Türk ve Yunan birlikleri İtilaf devletlerinin kontrolüne verilecek

• Bu tarihten itibaren her iki ordu da asker ve silah alımını durduracak.

Bu maddeler TBMM’nin bağımsızlık düşüncesine aykırı olması ve asıl olarak TBMM’yi engellemesi nedeniyle kabul edilmemiştir.

Buna rağmen İtilaf devletleri 26 Mart 1922’de Paris’te yapılan bir toplantı sonunda TBMM’ye barış teklifi olarak bir metin sunmuşlardır.Fakat Sevr antlaşmasının hafifletilmiş şeklinden başka bir şey olmadığı görüldüğü için bu teklifler de reddedilmiştir.

Yapılan bütün görüşmeler İtilaf devletlerinin TBMM’nin daha da güçlenerek Misak-ı Milli sınırlarına ulaşmasını engellemeyi istediğini açıkça göstermiştir.Bu nedenle görüşmelere son verilerek Yunan ordusuna karşı yapılacak taarruz için hazırlıklara başlanmıştır.

Sebepleri: Yunanlıların Türk ordusunu yok edip Ankara’yı ele geçirmek istemeleri

Sonuçları

* Türk ordularının 1683 yılındaki II. Viyana yenilgisinden beri süregelen geri çekilişi sona erdi.

* Türk ordusunun son savunma savaşı oldu.

* Türk orduları saldırı gücüne ulaştı.

* Yunan ordularının saldırı gücü kırıldı, savunma yapmak zorunda bırakıldı.

* İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes ve yeni barış önerileri sundu.

* Fransa ve İtalya işgal bölgelerinden çekildi.

* M. Kemal’e “mareşallik” rütbesi ve “gazilik” unvanı verildi.

* Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, Fransa ile Ankara Antlaşması yapıldı.

Sakarya Meydan Savaşı’nı Takip Eden Siyasi Olaylar

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921):

TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya’ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan) arasında imzalandı. Antlaşmaya göre;

o Doğu sınırımız kesin olarak çizildi.

o Moskova Antlaşması Kafkas Cumhuriyetleri tarafından da benimsendi.

o Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.

o Batum’un Gürcistan’da kalması kesinleşti (Misak-ı Milli’den ilk taviz).

NOT: 13 Ekim 1921’de Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile, 2 Ocak 1922’de Ukrayna ile dostluk antlaşmaları imzalandı.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalandı (Fransa, Güneydoğu Anadolu’da Türk direnişiyle karşılaşmış, insan ve prestij kaybına uğramış, daha fazla zarar görmeden Anadolu’dan çekilmek istemiş, I. ve II. İnönü Savaşları’ndan sonra Türk Hükümeti’nin başarılı olacağını biliyordu, Sakarya Savaşı’yla bu görüşleri pekişmiş, Ankara ile ilk anlaşan olup bazı avantajlar elde etmek istemiş).

Bu antlaşma ile;

o Türk-Fransız savaşı hukuki olarak sona erdirilmiş.

o Fransa işgal ettiği topraklardan İskenderun ve Antakya (Hatay) hariç çekilecek.

o Türkiye-Suriye sınırı Hatay dışında bugünkü durumunu almıştır.

o İskenderun ve Antakya’da özel bir yönetim kurulacak. Bölgede yaşayan Türklere geniş haklar verilecek. Hatay’da Türkçe resmi dil olarak kalacak, Türk parası geçerli olacak.

o Fransa Suriye’den çekilirse Hatay halkının kendi geleceğini kendisinin belirlemesi için halk oylamasına gidilmesine karar verildi.

o Caber Kalesi Türk bayrağı altında Türkiye’nin mülkü sayılacak.

NOT: Günümüzde Suriye sınırları içindeki Caber Kalesi, Türk sınırları dışında Türk bayrağının dalgalandığı, Türk toprağı sayılan tek topraktır.

Önemi:

o Hatay dışında Suriye sınırı çizildi.

o İtilaf cephesi parçalandı, İngiltere yalnız kaldı.

o Fransa TBMM Hükümetini ve Misak-ı Milli’yi tanıdı.

o Güney cephesindeki birlikler Batı’ya kaydırıldı.

o Hatay ve İskenderun özel bir statüye sahip olsa da (şimdilik kaydıyla) Misak-ı Milli’nin dışında kaldı.

NOT: Misak-ı Milli’yi ve yeni Türk devletini tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa’dır.